Banja Luka je glavni grad Republike Srpske. Jedan je od najprivlačnijih turističkih odredišta u regionu. Poznato po svojoj bogatoj kulturnoj baštini, arhitekturi, prirodnim ljepotama i gostoprimstvu svojih stanovnika, ovo je mjesto koje svake godine privlači sve veći broj posjetitelja. Smještena na rijeci Vrbas, Banja Luka se može pohvaliti dugom i zanimljivom istorijom.
Smatra se da je grad nastao u 15. vijeku, a kroz vijekove je bio pod vlašću različitih kultura i civilizacija. Ova raznolikost ostavila je dubok trag na njegovu arhitekturu, umjetnost i način života lokalnog stanovništva.
Ime ovog grada se prvi put spominje 6. Februara 1494. godine u Povelji ugarskog kralja Vladislava II Jagelovića. Prema istraživanjima raznih filozofa i istoričara utvdjeno je da ime ovog grada potiče od starog pridjeva banj (banov), koje je davno isčezlo iz našeg jezika, a zadrzano je samo nazivu grada. Ovom pridjevu banj dotata je samo imenica luka, sto se u prevodu odnosi na ravnicu, a ime cijelog grada potiče od složenice Banova ravnica.
Još od paleolitskog perioda na obje strane rijeke Vrbas koja protiče kroz ovaj grad, razvijala su naselja različitith plemena, koja su se u ovom gradu nastanjivala, živjela i razvijala. Poznata je i činjenica da je u predrimskom i rimskom periodu ovo mjesto naseljivalo ilirsko pleme Mezeja. Oni su na ovim prostorima zajedno bili uključeni u rimsku pokrajinu zvanu Ilirik.
Da su Rimljani boravili na ovom području potvrdjuju i svjedoče brojni artefakti, koji su pronadjeni na raznim lokcijama koji su u blizini današnjeg grada. Same izvore ljekovite mineralne vode u Slatini, Šeheru i Laktašima otkrili su upravo Rimljani. U skoro samom centru današnjeg grada Rimljani su izgradili i tvdjavu (današnja tvrdjava Kastel). Ova tvrdjava je bila vojno utvrdjenje unutar kojeg se odvijao život rimskog vojnog naselja.
Padom rimskog carstva, ovo područje počinju da naseljavaju slovenska plemena u VI i VII vijeku nove ere. U srednjovjekovnom periodu, duž cijele obale Vrbasa podiže se veliki broj utvrdjenja. Poslije dolaska Osmanlija 1582. godine počinje da se razvija prvo naselje orijentalnog tipa. Ovo naselje se prvo razvija oko Careve Mahale u Gornjem Šeheru.
U tom periodu Banja Luka postaje mjesto prostranog bosanskog pašaluka i to dovodi do ubrzanog razvoja grada. Tada se razvoj ovog grada odvijao sa Lijeve strane Vrbasa, a ovaj razvoj se naročito desio u doba Ferhad-paše Sokolovića. On je 1573. godine prenio središte bosanskog pašaluka iz Travnika u Banja Luku. Tako je ovaj grad posao središte Pašaluka sve do 1639. godine.
Zahvaljujući Ferhad paši Sokoloviću u Banjoj Luci se počinju graditi mostovi, mlinovi i vjerski objekti. Tako su izgradjeni veliki istorijski i kulturni objekti kao što su džamija Ferhadija (koja je bila zadužnica Ferhad - paše Sokolovića), Araundija, kao i Sahat kula, koja je smještena u blizini džamije Ferhadija.
U XVI i XVII vijeku na široj banjalučkoj regiji počinju da se grade manastiri, koji su svjedoci srpskog srednjovekovnog neimarstva na ovim područijma. Tako su podignute gradjevine koje su izuzetne ljepote i važnosti. Podignuti manastir Gomionica je izgradjen u stilu Raške škole i nalazi se u Zmijanju. Prema nekim predanjima ktitor ovog manastira je bio Zmijanjski knez Obrad.
Zatim, izgradjeni manastir Moštanica je smjesten na tromedji Banja Luka, Prijedor i Kozara. Ovaj manastir je izgradjen 1562. godine u stilu Moravske škole. Manastir Liplje se nalazi na obroncima planine Borja, u blizini Maslovara. Ovaj manastir je izradjen krajem XV i početkom XVI vijeka u stilu Raške škole.
Sve do 18. vijeka Banja Luka je veliko vojničko sjedište. U tom periodu dolazi do naglog smanjenja stanovništva ovog grada. Ovom naglom padu stanovništva je prethodilo prenošenje središta pašaluka iz Banja Luke 1639. godine, unutrašnji nemiri, kao i česti i dugi ratovi sa Austrijom i Ugarskom. Zahvaljujući svom povoljnom geografskom, prometnom i klimatskom položaju ovaj grad ponovo postaje jako gospodarsko, obrtno i upravno središte.
U 19. vijeku zbog svog bogatog žitorodnog zaleđa koje se nalazi u neposrednoj blizini ovog grada (Lijevče polje), kao i mnogih čuvenih i dobro poznatih proizvoda od banjalučkih obrtnika (predmeti od krzna, kože, zlata i srebra) ovaj grad je povukao mnoge Srpske porodice iz Hercegovine, Sarajeva i Makedonije. U ovom periodu oko 10 % stanovništva bavilo se obrtom i trgovinom.
U Banjoj Luci se u ovo vrijeme održavao i najpoznatiji godišnji sajam na kojem se dovozila i donosila roba i stoka iz svih krajeva Bosne i Hercegovine. Tada ovaj grad postaje važno gospodarsko središte. Počinju da se osnivanju i prve srpske škole. Ovaj grad prvi telegraf dobija 1866. godine.
Početkom vladavine austrougara Banja Luka dobija željeznicu i sa njom biva povezana sa ostatkom Evrope. U ovom periodu ovaj grad postaje industrijski i zanatski centar. Temelje ovoj urbanizaciji i razvoju postavili su i kaludjeri iz franjevačkog manastira Trapisti.
Ovaj manastir je izgradjen 70-tih godina 19. vijeka. Kaludjeri su u sklopu manastira izgradili pivaru, mlin, fabriku tekstila, ciglanu kao i hidrocentralu u Delibašinom selu. Ovi kaludjeri su takodje bili nadaleko poznati po svom čuvenom siru koji su proizvodili (Trapist sir), kao i po izradi tjestenine.
Pod vladavinom austrougara grade se bolnice, škole, otvaraju se industrijski pogoni. Ova vlast je uradila i prvi popis stanovništva 22. Aprila 1895. godine i tada je u ovom gradu živjelo 13 566 stanovnika. Bez obzira što tadašnja vlast nije bila despotska kao turska ipak u narodu je počeo da se stvara otpor prema strancu, kao i radnička svijest. Tada kreću štrajkovi, pobune kao i pozivi na oslobodjenje od neprijatelja.
Nakon dugog niza godina okupacije, Banja Luka je dočekala svoju slobodu u Prvom svjetskom ratu 21 Novembra 1918. godine. Medju istaknutim borcima za slobodu od austrougarske vlasti bili su čuveni pisac i književnik Petar Kočić, te Vaso Pelagić i Ivan Franjo Jukić koji su se bavili svešteničkim, kulturnim i političkim radom.
Središte današnjeg grada je formirano u vrijeme Vrbaske banovine poslije 1929. godine, kada ovaj grad postaje središte šire regije. To se sve dešava zahvaljujući prvom Banjalučom banu Svetislavu Tisi Milosavljeviću. Ovaj prvi srpski ban gradi bansku upravu i banski dvor, izmedju kojih je podignuta srpska Saborna crkva Svete Trojice (danas poznata kao hram Hrista Spasitelja) čiji je zvonik dug 46 metara.
Ban Milosavljević takodje pokreće gradnju parka sa muzičkim paviljonom, zatim zgrade sa 50 stanova za činovnike, kao i banku sa brončanim kipovima na ulazu-izlazu. Za vrijeme njegove vladavine asfaltirane su prve banjalučke ulice i sagradjen hotel Palas 1935. godine.
Banja Luka je danas drugi po veličini grad u Bosni i Hercegovini. Područje ovog grada je površine od 1239 km2. On se prostire sa obje strane rijeke Vrbas, koja se nalazi u tetktonskoj uvali pravca sjeveroistok - jugozapad. Sam grad se prostire na površini od 150 km2. Prosječna nadmorska visina ovog grada je 164 metra.
Kada je riječ o kulturnom životu, Banja Luka nudi brojne manifestacije, koncerte, izložbe i pozorišne predstave tijekom cijele godine. Poznati Kulturni centar Banski dvor redovno organizuje razne umjetničke događaje. Gradske ulice u ovom gradu se tokom ljeta pretvaraju u pozornice. Svake godine održavaju se razne tradicionalne manifestacije koje privlače razne izvođače iz cijele regije.
Ljubitelji prirode takođe će biti oduševljeni posjetom Banjoj Luci. Ovo područje je bogato prekrasnom prirodom, šumama, parkovima i rijekama. Nacionalni park Kozara, koji se nalazi nedaleko od grada, pruža prekrasne šumske staze, vidikovce i mogućnosti za planinarenje, biciklizam i piknike.
Posjetitelji takođe mogu uživati u kupanju u jezeru "Manjača" ili se opustiti uz rijeku Vrbas. Ovaj grad ima mnoštvo izletišta gdje možete provesti vijeme sa svojom porodicom i prijateljima. Banja Luka je također poznata po svojoj bogatoj gastronomskoj ponudi, kao i gostoprimstvu lokalnog stanovištva.
English